عفاف از آموزه‏ هاى اسلام و مصونيت بخش فرد و جامعه از آسيبهاى مادى و روحى مى‏ باشد. مكتب قرآن به رعايت سه حوزه مهم عفاف شامل پوشش، رفتار و كلام تأكيد دارد. حضرت زهرا -عليها السلام- در مقام والاى عصمت و در جايگاه فرزند نبى اكرم -صلی الله علیه و آله وسلم- و حاكم اسلامى از هر سه بخش عفاف در زندگى اجتماعى- سياسى بهره ‏مند بود؛ بر روى لباسها، مقنعه (روسرى) و بر روى مقنعه، چادرى بلند داشت، همراهان زن، وى را براى نقش آفرينى سياسى تا مسند حكومت همراهى مى‏ كردند و به احترام ورود اين بانو پرده اى كشيده مى ‏شد و ميان مرد و زن جدا مى‏ گشت.
در زمينه رفتار، وى زندگى عفيفانه ‏اى را در اجتماع برگزيده بود. خانواده، نخستين و مهمترين عرصه اى بود كه ايشان در شرايط عادى، به حضور و نقش آفرينى زن در آن تأكيد داشت تا مرد نامحرمى، زن را و زن نيز مرد نامحرمى را نبيند؛ زيرا در اين مكتب، حضور در خانه و تربيت فرزندان، اهميت ويژه‏ اى در مسير تقرب الهى دارد. اين روش، به معناى بى‏ تفاوتى به مسايل مهم اجتماع نيست. آن حضرت درخواست دنيوى از ديگران نداشت و منزلى ساده را با كمترين امكانات اداره مى‏ كرد. آن قدر حيا داشت كه نياز ديگران را بى‏ پاسخ نمى ‏گذاشت و گاه با اهداى لباس عروسى خويش در شب زفاف، درخواست كننده را خشنود مى‏ كرد.
فاطمه در عفاف كلامى نيز نمايانگر بانويى كامل بود. وى در محتواى كلام و آهنگ وترتيب سخن الگويى شگفتى آفرين بود. اين شاخصه به وضوح در خطابه ‏هاى ايشان و در حضور سران و كارگزاران سياسى در مسجد، در جمع زنان و در برخورد با سايرين پيدا بود. اگرچه تمام شاخصه‏ هاى عفاف در وجودش نهادينه بود، ولى رسول خدا -صلی الله علیه و آله وسلم- و امام على -علیه سلام- وى را به خانه نشينى در زمان نياز جامعه به حضور و نقش ‏آفرينى، وادار نكردند.

فاطمه -عليها السلام- حضور در خانواده را محور نقش آفرينى زنان عفيفه ميداند و به تعالى زنان با يارى پدر، مادر، همسر و فرزندان در كانون خانواده اهميت ويژه اى داده است. آن حضرت بهترين زنان را كسى مى‏داند كه در غير ضرورت، مردى را نميبيند و مردان اجنبى نيز او را نبينند.«ر. ك: وسائل الشيعه، ج 20، صص 67 و 232؛ بحارالانوار، ج 101، ص 36»  .

براى زن در شرايط عادى، نقش‏ آفرينى در خانواده نسبت به هر جاى ديگرى، به حريم عفاف، نزديكتر است. روزى پيامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- از يارانش پرسيد: «در كدام لحظه، زن به خداوند نزديكتر است؟» پاسخ مناسبى مطرح نشد تا اينكه حضرت زهرا -عليها السلام- پرسش پيامبر را شنيد و پاسخ داد: «ادنى ما تكون من ربها ان تلزم قعر بيتها؛  آن لحظه كه زن در خانه خود مى‏ ماند و به امور زندگى و تربيت فرزند مى ‏پردازد، به خدا نزديك‏تر است». «بحارالانوار، ج 34، ص 92».

ما اگر دنبال سعادت و کمال هستیم، باید بدانیم که سعادت و کمال در خانواده بیشتر و راحت‌تر به دست می‌آید. پس چرا نباید به خانواده اولویت بدهیم؟ خدمت به خانواده ثوابش خیلی بیشتر از عبادت فردی است و حتی ثوابش از خدمت به مردم هم بالاتر است. نور و معنویت در تعاون با خانواده برای دینداری بیشتر از نور و معنویت در عبادتِ فردی است.
پیامبر اکرم-صلی الله علیه و آله وسلم- می‌فرماید: «مردی که یک ساعت در خدمت خانواده‌اش باشد ثوابش از هزار سال عبادت و هزار حجّ و عمره و… بالاتر است؛
سَاعَهٌ فِی خِدْمَهِ الْعِیَالِ خَیْرٌ مِنْ عِبَادَهِ أَلْفِ سَنَهٍ وَ أَلْفِ حَجٍّ وَ أَلْفِ عُمْرَهٍ وَ خَیْرٌ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَهٍ وَ أَلْفِ غَزْوَهٍ وَ أَلْفِ عِیَادَهِ مَرِیضٍ وَ …»(جامع‌الاخبار/ص۱۰۲)

فصلنامه تخصصى طهورا، شماره‏9، ص: 128 به اضافه بخش کوتاهی از سخنان استاد پناهیان

حجاب امروزی زن مسلمان در بردارنده ی پوششی کامل است؛ هر چند در لزوم پوشاندن گردی صورت و دست ها ( از مچ به پایین) اختلافاتی میان فقها وجود دارد. یک منبع مهم برای اثبات لزوم چنین حجابی، آیات قرآن است. در تفسیر آیات مربوط به حجاب نیز باید مشخص شود که آیا وضعیت کنونی حجاب زنان از زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم شکل گرفته و امتداد یافته است یا آن که در زمان ایشان تنها یک حجاب معمولی، در حد امکانات پوششی آن زمان، شکل گرفته و پیروان شریعت بعدا آن را تا حد حجاب معروف امروزی توسعه داده اند. برای اثبات این که در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم همین حجاب کامل امروزی وجود داشته یا نه، باید به این پرسش نیز پاسخ گفت که آیه مولفه های فرهنگی و اجتماعی آن روزگار، مانند وضعیت لباس های زنانه و …، مانع تحقق چنین حجابی نمی شده است. مقاله پوشش زن جاهلی و امکان حجاب شرعی در زمان پیامبر در صدد  است با جستار در منابع لغوی، روایی، تاریخی، و ادبی به مطالعه فرهنگی_اجتماعی آن روزگار پرداخته و مشخص کند که آیا فرهنگ پوششی آن روزگار مانع از تحقق حجاب شرعی حداکثری شده یا خیر.

این مقاله در فصلنامه علمی _ پژوهشی مطالعات جنسیت و خانواده چاپ شده است.

برای دانلود  فایل پی دی اف مقاله  با حجم 288kb روی تصویر زیر کلیک کنید.

حضرت علی -علیه سلام- در یکی از سخنان خود در مورد حفظ کانون خانواده به امام حسین  -علیه سلام- می گوید: به زن خانواده بیشتر از اندازه، شانس آزادی مده، زیرا رعایت اندازه برای حال زن مفیدتر و برای فکرش سالمتر و برای زیبائیش بادوامتر خواهد بود، چه آنکه زن ریحانه است نه قهرمانه، (یعنی لطیف و آسیب پذیر است و باید آن را حفظ کرد) در عین حال مواظب باش که به شخصیت او ضربه نزنی، یعنی نه او را محروم کن و نه اجازه آزادی بیش از حد به او بده(نهج البلاغه، نامه 31).
به چه علت علی  -علیه سلام- زن را به عنوان گل و ریحانه خطاب کردند؟ زیرا چنانکه گل مظهر نشاط و طراوت است، زن نیز مظهر عاطفه و احساسات با طراوت است. همانطور که گل لطیف و ظریف و آسیب پذیر است زن نیز به لحاظ لطافت روحی و جسمی باید از کارهای خشن و سخت به دور باشد. گل برای محفوظ ماندن از آسیب ها نیاز به حفظ و مراقبت دارد زن نیز لازم است برای محفوظ ماندن از آسیب ها و خطرها با عفاف و با حجاب باشد.
زن اگر در جای خلوتی نماز می خواند باید حجاب را کامل رعایت کند به چند دلیل:
1- یک امر تعبدی است.
2- بهترین حالت زن در نزد خداوند در حال حجاب است.
3- تمرینی باشد تا در مقابل نامحرمان نیز چنین حالتی را رعایت کند.

منبع: حریم عفاف: حجاب از دیدگاه آیات و روایات، حسین رشیدی، قم بیان الحق ،ص24

پوشیده بودن زن- در همان حدودی که اسلام تعیین کرده است- موجب کرامت و احترام بیشتر اوست، زیرا او را از تعرض افراد جِلف و فاقد اخلاق مصون می‏دارد.شرافت زن اقتضا می‏کند که هنگامی که از خانه بیرون می‏رود متین و سنگین و باوقار باشد، در طرز رفتار و لباس پوشیدنش هیچ گونه عمدی که باعث تحریک و تهییج شود به کار نبرد، عملا مرد را به سوی خود دعوت نکند، زباندار لباس نپوشد، زباندار راه نرود، زباندار و معنی ‏دار به سخن خود آهنگ ندهد، چه آنکه گاهی اوقات ژستها سخن می‏گویند، راه رفتن انسان سخن می‏گوید، طرز حرف زدنش یک حرف دیگری می‏زند.

آیا حیثیت زن ایجاب می‏کند که اینچنین باشد؟ آیا اگر ساده و آرام بیاید و برود، حواس پرت کن نباشد و نگاههای شهوت آلود مردان را به سوی خود جلب نکند، برخلاف حیثیت زن یا برخلاف حیثیت مرد یا برخلاف مصالح اجتماع یا برخلاف اصل آزادی فرد است؟.

آری اگر کسی بگوید زن را باید در خانه حبس و در را به رویش قفل کرد و به هیچ وجه اجازه بیرون رفتن از خانه به او نداد، البته این با آزادی طبیعی و حیثیت انسانی و حقوق خدادادی زن منافات دارد. چنین چیزی در حجابهای غیراسلام بوده است ولی در اسلام نبوده و نیست.

فقط دو مسأله وجود دارد؛ یکی اینکه باید پوشیده باشد و بیرون رفتن به صورت خودنمایی و تحریک آمیز نباشد و دیگر اینکه مصلحت خانوادگی ایجاب می‏کند که خارج شدن زن از خانه توأم با جلب رضایت شوهر و مصلحت اندیشی او باشد. البته مرد هم باید در حدود مصالح خانوادگی نظر بدهد نه بیشتر. گاهی ممکن است رفتن زن به خانه اقوام و فامیل خودش هم مصلحت نباشد.

فرض کنیم زن می‏خواهد به خانه خواهر خود برود و فی المثل خواهرش فرد مفسد و فتنه ‏انگیزی است که زن را علیه مصالح خانوادگی تحریک می‏کند. تجربه هم نشان می‏دهد که این گونه قضایا کم نظیر نیست. گاهی هست که رفتن زن حتی به خانه مادرش نیز برخلاف مصلحت خانوادگی است، همین که نفس مادر به او برسد تا یک هفته در خانه ناراحتی می‏کند، بهانه می‏گیرد، زندگی را تلخ و غیرقابل تحمل می‏سازد. در چنین مواردی شوهر حق دارد که از این معاشرتهای زیانبخش- که زیانش نه تنها متوجه مرد است، متوجه خود زن و فرزندان ایشان نیز می‏باشد- جلوگیری کند. ولی در مسائلی که مربوط به مصالح خانواده نیست دخالت مرد مورد ندارد.

مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج19 ‏(نظام حقوق زن در اسلام، مسئله حجاب، پاسخهای استاد، اخلاق جنسی)،خلاصه صص449-448